Strona główna   Rośliny   Zwierzęta   Technika   Zima   Glony   Oczko   Listy   Linki   Mapa serwisu   Forum   Sklep

Żaby brunatne Polski



W Polsce do umownie przyjętej grupy żab brunatnych zalicza się: żabę trawną (Rana temporaria), żabę moczarową (Rana arvalis) i żabę zwinkę (Rana dalmatina), zwaną również dalmatyńską. Ich wspólną cechą charakterystyczną jest mniej lub bardziej brunatne ubarwienie ciała, występowanie ciemnej plamy skroniowej oraz lądowy tryb życia, związany ze środowiskiem wodnym tylko w czasie wiosennych godów.

Rozróżnianie gatunków

Żaba trawna z charakterystyczną ciemną plamą skroniową oraz odwróconą literą V na grzbiecie fot. Arkadiusz Prażmowski Odróżnianie żaby trawnej od moczarowej w praktyce jest dość trudne. Okazy pochodzące z różnych części naszego kraju posiadają niekiedy znaczne różnice w ubarwieniu.
Żaba trawna dzięki dużej ilości chromatoforów ma ogromną zdolność przystosowywania swego ubarwienia do środowiska. Pod tym względem mogą z nią konkurować jedynie rzekotki drzewne. Grzbiet żaby trawnej przybiera różne odcienie brązu, ponadto występują na nim ciemne plamy. Prócz plam skroniowych zawsze występuje u niej znajdująca się za głową plama w kształcie odwróconej litery "V", oraz poprzeczne pasy na tylnych nogach. Brzuch ma białawy, zwykle silnie nakrapiany. Gatunek ten ma budowę krępą, pysk szeroki, krótki i tępy w stosunku do żaby moczarowej, jednak zakończony ostrzej niż u żaby wodnej. Nogi tylne są długie i silne, zdolne do wykonywania dalekich skoków, zaś błony pływne spinające palce tylnych nóg są słabo rozwinięte.
Ciało żaby moczarowej jest bardziej wysmukłe, zaś pysk ostrzej zakończony. Posiada ona również nieco odmienny układ plam na głowie oraz wysokie fałdy grzbietowe o jasnym zabarwieniu, obrzeżone od zewnątrz czarną obwódką. Wzdłuż grzbietu przebiega często jasna pręga, nie spotykana u poprzedniego gatunku. Plamy na stronie brzusznej są mniej wyraziste lub brak ich wcale. Skoki tej żaby są dłuższe niż u żaby trawnej. Żaby moczarowe pochodzące z różnych części Polski wykazują duże, lokalne zróżnicowanie w ubarwieniu.
Żaba zwinka kształtem ciała jest nieco zbliżona do żaby moczarowej. Jest wysmukłej budowy, ma ostro zakończony pysk, a tylne kończyny dobrze umięśnione, dłuższe niż u pozostałych gatunków żab brunatnych. Żaby te są doskonałymi skoczkami. Długość ich skoków dochodzi do dwóch metrów, co stanowi trzydziestokrotność ich wielkości.. Ubarwienie grzbietu jest jednolite, w kolorze gliny, zwykle jaśniejsze niż u pozostałych gatunków. Czarne plamy skroniowe są bardzo duże i wyraźne. Brzuch jest białawy, u samic czasem wpadający w róż. W tylniej części ciała na granicy ubarwienia brzusznego i grzbietowego występują różowe lub czerwone obwódki.
Podstawowe cechy pozwalające rozróżnić żaby brunatne zestawiono w tabeli nr 1.

Tabela 1.
Cecha Żaba trawna Żaba moczarowa Żaba zwinka
Długość ciała 5-10 cm 4-8 cm 5-9 cm
Kształt ciała Masywny i krępy, pysk zaokrąglony Bardziej delikatny i wysmukły, pysk ostro zakończony Wysmukłe, pysk wydłużony i ostro zakończony, długie tylne nogi (znakomicie skacze)
Ubarwienie grzbietu Brązowe, często ciemne plamki Czekoladowo-brązowe, poprzez żółto-brunatny do niekiedy ceglastego, często jasna pręga na środku grzbietu Żółto-brunatne, poprzez gliniaste do ceglastego
Ubarwienie brzucha Biało-szare, ciemno marmurkowane Białe Białawe, niekiedy u samic lekko czerwonawe
Modzele podeszwowe Zewnętrzny znacznie mniejszy od wewnętrznego Większe, twardsze, o ostrych brzegach  Wielkość pośrednia między ż. trawną a moczarową
Skóra na grzbiecie Gładka Gładka Gładka

Środowisko życia i zimowania

Żaby brunatne latem kryją się w cienistych miejscach ogrodu fot. Arkadiusz PrażmowskiŻaba trawna występuje na terenie całej Polski (nawet w Tatrach, gdzie składa skrzek nawet na wysokości powyżej 1500 m npm). Gatunek bardzo ekspansyjny i niezwykle odporny na zimno. Jej ulubionym siedliskiem są różnego rodzaju lasy liściaste i parki o wilgotnym podłożu, choć spotyka się ją również na łąkach, polach uprawnych, i w ogrodach. W górach przebywa wśród kamieni i ubogiej roślinności. Unika mokradeł i bagien. Dorosłe osobniki są aktywne przede wszystkim nocą, podczas gdy młode wykazują aktywność całodobową. Dorosłe zimują gromadnie zagrzebane w mule na dnie wolno płynących cieków wodnych. Młode zaś pierwszą zimę spędzają na lądzie, zagrzebane w ziemi. Żaba trawna poluje głownie o zmroku lub w czasie deszczu, nie jest wybredna i zjada praktycznie wszystko, co zdoła pochwycić.
Żaba moczarowa jest gatunkiem pospolitym na terenie całego kraju, ale najbardziej preferuje obszary nizinne i w przeciwieństwie do żaby trawnej, nie przekracza wysokości 600 m npm. Spotyka się ją przede wszystkim na terenach otwartych – podmokłych łąkach, niskich torfowiskach, bagnach i mokradłach. Rzadko i nielicznie występuje w lasach, parkach czy ogrodach. Unika pól uprawnych i obszarów silnie zadrzewionych. Przejawia aktywność zarówno w dzień, jak i w nocy. W sen zimowy zapada już w październiku i zimuje w rozproszeniu na lądzie zagrzebana w ziemi lub ściółce.
Żabę zwinkę można spotkać w Polsce jedynie na Podkarpaciu. Jej występowanie ma charakter wyspowy. Zasiedla stosunkowo suche siedliska - porośnięte wysokimi trawami łąki, pola oraz widne lasy i ich obrzeża. Żaba ta lubi tereny pagórkowate i podgórskie.
Jeszcze do niedawna wielu herpetologów kwestionowało występowanie tego gatunku na terenie Polski. Dopiero w połowie lat 80-ych odkryto sprawdzone stanowiska jej występowania w południowo-wschodniej części kraju. Żaba zwinka jest aktywna zwłaszcza nocą, poluje na lądzie, wieczorami i w dni pochmurne. Zimować (zarówno na lądzie, jak i w wodzie) zaczyna bardzo wcześnie, bo już we wrześniu.

Rozmnażanie

gotowa do odbycia godów samica fot. Arkadiusz Prażmowskiskrzek żaby trawnej fot. Arkadiusz PrażmowskiŻaba trawna osiąga dojrzałość płciową w trzecim roku życia i rozpoczyna swe gody najwcześniej ze wszystkich płazów. W niewielkich rozlewiskach, wolno płynących ciekach, stawach, rowach, a nawet płytkich leśnych kałużach pierwsze osobniki pojawiają się niekiedy już z końcem lutego lub początkiem marca. Nie przeszkadza im w tym niejednokrotnie zalegający jeszcze śnieg. Na tokowisku płazy (zwłaszcza samce) są tak podniecone, że nie pobierają w tym czasie pokarmu. Polować zaczynają dopiero po zakończonych godach. W okresie godowym podgardle samca może przybrać niebieski kolor. Natychmiast po połączeniu się par i złożeniu skrzeku żaba trawna opuszcza wodę i aż do późnej jesieni żyje na lądzie. Rozwój kijanek trwa przeciętnie 2 - 4 miesiące, choć w górach obserwowano ich zimowanie.
Podobnie jak żaba trawna, żaba moczarowa dojrzewa w trzecim roku życia. Na gody wybiera wszelkie zbiorniki wodne, czasem nawet niewielkie rowy, doły czy większe kałuże. Charakterystyczna, jasnobłękitna barwa godowa samców wynika z nagromadzenia się limfy w podskórnych zatokach limfatycznych. Jest ona jednak bardzo nietrwała i pod wpływem stresu zanika w ciągu kilku minut. W okresie godów samce nawołujące samice wydają krótkie odgłosy przypominające poszczekiwanie. Samica składa jaja wśród roślin przybrzeżnych. Przeobrażenie kijanek następuje po okresie 2.5 - 3 miesięcy.
Żaba zwinka najchętniej odbywa swe gody w leśnych oczkach lub gliniankach.
Pewne rozróżnienie skrzeku lub kijanek u poszczególnych gatunków wymaga sporych umiejętności i doświadczenia. W tabeli nr 2 podano niektóre, najbardziej charakterystyczne cechy żab brunatnych związane z rozrodem, które w wielu przypadkach są takie same.

Tabela 2.
Cecha Żaba trawna Żaba moczarowa Żaba zwinka
Gody II-III (w górach później) III-IV III-IV
Szata godowa samca podgardle samca przybiera niekiedy barwę bladoniebieską Intensywnie jasnobłękitna do fioletowej (ale bardzo nietrwała) Nie zmienia się, samce nie posiadają rezonatorów,
Ilość składanych jaj Kilkaset do kilku tysięcy Kilkaset do kilku tysięcy Kilkaset do 2000
Miejsce i sposób składania skrzeku W kłębach na dnie, potem wypływa na powierzchnię wody tworząc galaretowate „dywany” W kłębach, nie unosi się po powierzchni W kłębach, często przytwierdzonych do łodyg roślin wodnych
Kijanki Brązowe do prawie czarnych, z połyskującymi plamkami Jasno brunatne z metalicznym, złotym połyskiem Brązowawe do czerwonawych, metalicznie połyskujące

Ochrona płazów

Żaba trawna bacznie mnie obserwuje... fot. Arkadiusz PrażmowskiWszystkie występujące w Polsce żaby brunatne podlegają ochronie gatunkowej. Należy także zaznaczyć, iż skrzek i kijanki także są prawnie chronione, z czego wiele osób wydaje się nie zdawać sobie sprawy. Żaby zabijane bywają przez bawiące się nimi dzieci, a kijanki niekiedy trafiają do oczek wodnych i akwariów jako pokarm dla ryb. Jest to spowodowane brakiem kultury i uświadomienia społeczeństwa. Pamiętajmy, więc iż żaby są cennym elementem biocenozy, ograniczają ilość szkodników, w tym szczególnie nie lubianych przez nas komarów. Żaby brunatne mają w przyrodzie stosunkowo wielu wrogów. Chętnie są zjadane przez zaskrońce, lisy, jeże, kuny, wydry i borsuki oraz żmije. Nie gardzą nimi także ptaki drapieżne np. czaple, bociany czy sowy, o czym świadczą liczne żabie kości znajdowane w ich wypluwkach. Skrzek, kijanki i młode osobniki są chętnie zjadane przez ryby i większe płazy. Należy zrobić wszystko by człowiek nie był uznawany za ich największego wroga. Wiosną można zaobserwować wędrówki żab w poszukiwaniu zbiorników wodnych, gdzie odbywają swe gody. Podobnie ma się sprawa jesienią, kiedy żaby poszukują odpowiedniego schronienia na zimę. Szczególnie masowe wędrówki mają miejsce podczas pochmurnej i deszczowej pogody. Żaby trawne zanim osiągną cel swej podróży przemierzają często kilka kilometrów. Ich szlaki często przecinają drogi i autostrady i choć ostatnio coraz częściej mówi się o budowaniu specjalnych przejść pod ruchliwymi ulicami wiele żab wciąż ginie pod kołami samochodów. Powinniśmy, więc uważać i w przypadku zauważenia żab na drodze starać się ich nie rozjechać. Jeśli przeniesiemy żaby na drugą stronę ruchliwej jezdni wiosną w czasie godów odwdzięczą się nam wieczornymi koncertami.

Dr Hubert Zientek
Mgr Arkadiusz Prażmowski


Fauna flora,drób, gołębie, ptaki egzotyczne, kynologia, króliki, gryzonie, akwarystyka, wędkarstwo, terrarystyka, drób ozdobny, hodowla, psy, koty, ogłoszenia drobne, bażanty, agroturystyka, giełdy zwierząt
Artykuł ukazał się w numerze sierpniowym (08/2003) miesięcznika fauna&flora. Przedruk za zgodą wydawnictwa.


obecnie możliwość komentowania wyłączona zobacz komentarze


ZOBACZ TEŻ POZOSTAŁE ARTYKUŁY Z SERII "PŁAZY POLSKI".


Strona główna  Index zwierząt    Do góry

Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie zdjęć i tekstów tylko za zgodą autora strony. Copyright © by AurorA 1998-2012.

Strona powstała:  15 listopada 2004.    Odsłon w serwisie: 4985   Wizyt na stronie:    On line: 9