Strona główna   Rośliny   Zwierzęta   Technika   Zima   Glony   Oczko   Listy   Linki   Mapa serwisu   Forum   Sklep

Ropuchy Polski



W Polsce występują trzy gatunki ropuch: szara (Bufo bufo), zielona (Bufo viridis) i paskówka (Bufo calamita). Płazy te odznaczają się krępą i masywną budową ciała, skórą chropowatą i usianą licznymi brodawkami (w tym parotydami – jadowymi gruczołami zausznymi) oraz poziomo ustawionymi źrenicami. O przynależności do rodziny ropuchowatych przesądza obecność u samców tzw. narządu Biderra, który tworzą  niedorozwinięte jajniki. W przypadku usunięcia jąder narząd ten rozwija się w pełni funkcjonujące jajniki.

Charakterystyka gatunków i środowisko życia

Wyraźnie widoczne u ropuchy bochenkowate skupiska gruczołów jadowych zwanych parotydami lub gruczołami zausznymi. fot. Arkadiusz Prażmowski  Ropucha szara fot. Arkadiusz Prażmowski  Ropuchę szarą charakteryzuje duża rozpietość ubarwienia fot. Arkadiusz Prażmowski

Ropucha szara to obok żaby śmieszki największy w Polsce płaz bezogonowy. W chwili zagrożenia potrafi u napastnika dodatkowo spotęgować wrażenie swojej wielkości poprzez nadymanie się i unoszenie na nogach. Prócz tego do obrony przed drapieżnikami służą zwierzęciu wydatne gruczoły jadowe, które znajdują się na skórze grzbietu. Największe z nich to tzw. parotydy - gruczoły zauszne, znajdujące się tuż za oczami. W przeciwieństwie do innych ropuch gruczoły te w widoku z góry mają kształt nerki. Jad uwalniany jest z nich pod wpływem ucisku powodując u napastnika podrażnienie błony śluzowej jamy ustnej oraz ślinotok. Przyjmuje się również, że jad zebrany od dziesięciu dorosłych ropuch szarych może zabić człowieka. Na szczęście w przyrodzie takie zagrożenie praktycznie nie występuje. Ropuchy tego gatunku są długowieczne i w niewoli mogą dożyć nawet 40 lat. Niestety dojrzewają płciowo dość długo, samcom zabiera to bowiem 3-5, a samicom nawet 6 lat. Gatunek powszechnie występujący na terenie całej Polski, z wyjątkiem wysokich Tatr. Przeważającą większość swego życia spędza na lądzie. Do wody wędruje tylko na czas godów. Można ją spotkać w lasach, ogrodach, sadach, parkach i na polach, często w pobliżu siedzib ludzkich. Przejawia aktywność nocną, przesypiając dzień w kryjówce pod kamieniami, wykrotami, w szczelinach muru, starych grobowcach itp. Jedynie młode osobniki są aktywne również w dzień, zwłaszcza pochmurny i deszczowy. Ropuchy szare są zwierzętami niezwykle pożytecznymi. Pomimo swojej powolności i ślamazarności (zwierzęta te nie skaczą, lecz chodzą) są bardzo żarłoczne, polują tylko na ofiary znajdujące się w ruchu. Ich łupem pada wiele groźnych szkodników upraw rolniczych (głównie owadów i ich larw oraz ślimaków), lecz równie chętnie pożerają pożyteczne dżdżownice i pszczoły. Stare, duże osobniki nie gardzą też młodymi gryzoniami, wężami, jaszczurkami, czy pisklętami ptaków. Z końcem lata ropuchy zaczynają wędrówkę w stronę zbiornika wodnego, w którym się wychowały. Zwykle jednak docierają do niego dopiero na wiosnę następnego roku. Zimę spędzają ukryte w kryjówce pod ziemią stanie hibernacji, w który zapadają dopiero w listopadzie.

Ropucha zielona jest uznawana za najpiękniej ubarwionego płaza fot. Arkadiusz Prażmowski  Ropucha zielona fot. Arkadiusz Prażmowski

Ropucha zielona uchodzi za jeden z najpiękniej ubarwionych płazów Polski. Wykazuje też największą odporność na suszę. Za swoje ostoje wybiera miejsca suche i nasłonecznione (np. nie zalesione stoki, rżyska i zbocza wzniesień). Unika natomiast wilgotnych lasów, łąk, torfowisk, mokradeł itp. Często spotykana jest w pobliżu siedlisk ludzkich, gdzie zapuszcza się nawet do miast. Dzień przesypia w wygrzebanych przez siebie ziemnych norkach, lub naturalnych kryjówkach czy norach gryzoni. Nocą zaś wyrusza na łowy, (choć można spotkać ją i ciągu dnia) dorównując żarłocznością ropusze szarej. W przeciwieństwie do niej jest dość zwinna i porusza się skokami. Występuje na terenie całej Polski, ale jest znacznie mniej liczna. Na sen zimowy ropucha zielona udaje się na przełomie września i października. Zimuje w wygrzebanych przez siebie norkach, a także pod kamieniami, wykrotami oraz w budynkach.

Ropucha zielona - widok z boku fot. Arkadiusz Prażmowski  Ropucha zielona - widok z góry fot. Arkadiusz Prażmowski

Ropucha paskówka to najmniejsza z naszych ropuch. Z powodu tego, że porusza się biegając jak mysz dawniej nazywano ją ropuchą żwawą. Za swoje siedliska obiera tereny o lekkich, piaszczystych glebach, unikając tych o twardym podłożu. Występuje zatem na wydmach, łąkach, polach, obrzeżach lasów i sadów, żwirowiskach itp. W Polsce stwierdzono populacje skarlałych osobników ropuchy paskówki także w gospodarstwach ogrodniczych i szklarniach.
Aktywna nocą, dzień przesypia zagrzebana w ziemi lub ukryta pod kamieniami, kępami traw itp. Zimę spędza zazwyczaj w wykopanej przez siebie norce, w której zagrzebuje się przy użyciu obu par nóg (nawet do głębokości 3 m). W Polsce spotykana na terenach nizinnych, na kilkudziesięciu izolowanych stanowiskach wyspowych, gdzie występuje stosunkowo licznie. Należy do gatunków zagrożonych wyginięciem, choć stwierdzono zwiększenie się liczby jej stanowisk. Podobnie jak inne ropuchy jest niesłychanie żarłoczna, swe zdobycze łowi zwinnie, szybko biegając na swych krótkich nogach.
Podstawowe cechy pozwalające rozróżnić poszczególne gatunki ropuch zestawiono w tabeli nr 1.

Tabela 1.
Cecha Ropucha szara Ropucha zielona Ropucha paskówka
Długość ciała Samice do 15 cm, samce mniejsze (do 10 cm) 5-10 cm, samce mniejsze 5-8 cm, samce mniejsze
Kształt ciała Krępy i masywny Mocny i masywny, ale delikatniejszy niż u ropuchy szarej Ciało krótkie, płaskie i krępe
Ubarwienie grzbietu Brązowo-szare Na szarawym tle nieregularne ciemnozielone plamy Podobne do ropuchy szarej, wzdłuż grzbietu jasna pręga
Ubarwienie brzucha Jaśniejsze-szarawe, czasem w ciemne plamki Ciemnoszare plamy Jasna z szaro-żółtawymi plamkami
Skóra na grzbiecie Wybitnie chropowata, bardzo dobrze rozwinięte gruczoły jadowe Nieco mniej chropowata -znacznie mniej gruczołów jadowych, które są koloru czerwonego  
Sposób poruszania się Kroczy Skacze Biega

Rozmnażanie

wczesną wiosną ropuchy budzą się ze snu zimowego by wyruszyc na gody fot. Arkadiusz Prażmowski  Samiec ropuchy szarej oczekujący na partnerki fot. Arkadiusz Prażmowski

Ropucha szara budzi się ze snu zimowego już w marcu i natychmiast podejmuje wędrówkę do zbiornika wodnego. Badania wykazały, że płazy te są bardzo przywiązane do zbiornika, w którym się wychowały i po osiągnięciu dojrzałości płciowej właśnie w nim rok rocznie odbywają swe gody. Jest wiele teorii próbujących wyjaśnić w jaki sposób żaby te odnajdują drogę do macierzystego zbiornika, lecz żadna nie została naukowo udowodniona. Uwagę herpetologów zwrócił także fakt bardzo nierównomiernego rozłożenia płci u osobników odbywających gody. Zdarza się bowiem, że samic jest czasami aż dziesięciokrotnie mniej niż samców. Dzieje się tak dlatego, iż w godach biorą udział tylko samice zdolne do owulacji. W czasie godów samiec obejmuje partnerkę pod przednimi jej kończynami (pod pachami), co fachowo zwie się ampleksusem. Czasami zdarza się, że samiec chwyci innego samca lub też jedna samica zostaje pochwycona przez kilku samców. Samica będąca w miłosnym uścisku z partnerem w pewnym momencie zaczyna składać skrzek, który samiec natychmiast zapładnia polewając go nasieniem.

ampleksus fot. Arkadiusz Prażmowski  ropuchy szare w czasie godów fot. Arkadiusz Prażmowski

poziome źrenice są cechą charakterystyczną dla ropuch fot. Arkadiusz Prażmowski  Samiec ropuchy szarej kurczowo uczepiony partnerki nie zwraca na nic uwagi fot. Arkadiusz Prażmowski

Podobnie jak osobniki dorosłe kijanki także posiadają gruczoły jadowe. Są dość małe i wykazują wyraźną tendencję do gromadzenia się w stada. Przeobrażają się szybko (w około 6 tygodni), po czym następuje masowe opuszczanie wody przez maleńkie ropuszki (wielkości paznokcia). Brzegi zbiorników są wtedy aż czarne od młodych osobników. Ogromna większość z nich ginie jednak w czasie wędrówki do lasów czy zarośli.

Ropucha zielona jest bardziej ciepłolubna od poprzedniego gatunku i na gody udaje się dopiero w końcu kwietnia lub w maju, gdy temperatura wody zwiększy się do 10 º C. Trele ropuchy zielonej, uznawane za najładniejszy głos polskich płazów- słychać je z reguły po zachodzie słońca. Głos ten jest wzmocniony przez specjalny zewnętrzny rezonator, położony na spodzie jamy gębowej i jego donośność może konkurować z siłą głosu rzekotki. Gatunek ten nie wykazuje przywiązania do zbiorników, w których się wychował i często poszukuje nowych (posiada wrodzony pęd do migracji). Składanie skrzeku i rozwój kijanek odbywają się podobnie jak u ropuchy szarej. Kijanki nie posiadają gruczołów jadowych i dlatego nie mogą bronić się przed, np. rybami. Dojrzałość płciową ropucha zielona osiąga po 2-4 latach.

Ropucha paskówka należy również do płazów ciepłolubnych. W przypadku zaistnienia wiosennych chłodów gody mogą rozpocząć się dopiero w czerwcu lub nawet na początku lipca. Składanie skrzeku niekiedy przeciąga się na całe lato. Łączenie się w pary i składanie jaj odbywa się głównie nocą. Preferuje zbiorniki małe i okresowo wysychające (u gatunku tego występuje bardzo krótki, bo trwający zaledwie 1-2 mies. rozwój osobniczy), a przy tym ubogie lub całkowicie pozbawione roślin. Często są to płytkie (niekiedy głębokość ich sięga zaledwie 10 cm) rozlewiska i kałuże w wyrobiskach pożwirowych, w których brakuje naturalnych wrogów, a woda bardzo szybko się nagrzewa. Gatunek ten uchodzi za bardzo plastyczny, składa jaja nawet w słonej wodzie. W warunkach naturalnych często dochodzi do krzyżowania się ropuchy paskówki z zieloną. Mieszańce, ubarwieniem przypominają ropuchę zieloną, jednakże po paskówce dziedziczą wyraźny pasek wzdłuż grzbietu. W tabeli nr 2 podano niektóre, najbardziej charakterystyczne cechy ropuch związane z rozrodem.

Tabela 2.
Cecha Ropucha szara Ropucha zielona Ropucha paskówka
Gody Marzec-Kwiecień Kwiecień-Maj Kwiecień-Czerwiec
Szata godowa samca Czarne modzele godowe na przednich odnóżach Modzele godowe na przednich odnóżach Czarne modzele godowe na przednich odnóżach
Rezonatory u samca Brak Występują Występują
Głos wydawany przez samca Jękliwe pochrząkiwanie określane niekiedy jako skomlenie szczeniaka Terkot przypominający trele kanarka lub turkucia podjadka Terkot podobny jak u ropuchy zielonej, przypominający głos lelka
Ilość składanych jaj 2,5-6,5 tys. 5-15 tys. 3-4 tys.
Miejsce i sposób składania skrzeku W postaci parzystych, galaretowatych kilkumetrowych sznurów przyczepionych do roślin wodnych W postaci cieńszych parzystych, galaretowatych kilkumetrowych sznurów przyczepionych do roślin wodnych Sznury skrzeku znacznie krótsze - 1-2 m
Kijanki Bardzo małe (2-3,5 cm), ciemne, od spodu jaśniejsze, stadne Długość ok. 5 cm, nie pływają w stadach Czarne i bardzo małe (ok. 3 cm)

Ochrona ropuch

Ropuchy są bardzo przywiązane do zbiorników w których pszyszły na świat. Ich Osuszanie oraz zanieczyszczanie prowadzi płazy do śmierci. fot. Arkadiusz PrażmowskiW Europie zachodniej takie znaki, pomagają chronić przemieszczające się płazy. fot. Bartosz PaculaZ uwagi na występowanie licznych gruczołów jadowych, ropuchy mają w środowisku naturalnym stosunkowo niewielu wrogów. Są to zaskrońce, borsuki, kuny i niektóre sowy.
Nie łatwo, więc zrozumieć, dlaczego spośród bardzo dużej ilości skrzeku wiek dojrzały osiąga zaledwie niespełna 0,05 % potomstwa. Najwięcej ropuch ginie w okresie pierwszych dwóch miesięcy od złożenia skrzeku. Są one tak małe, że jeden zaskroniec by zaspokoić głód, musi pożreć ich pokaźną ilość. Człowiek spacerujący po brzegu zbiornika opuszczanego przez malutkie ropuszki, potrafi przy każdym kroku rozdeptać ich kilkanaście, nie zdając sobie z tego sprawy (młode są prawie zupełnie niewidoczne). Wiele ropuch ginie także pod kołami samochodów w czasie sezonowych wędrówek. Ze względu na swój odrażający wygląd, ropuchy nie rzadko bywają zabijane przez człowieka. Do dziś wielu ogrodników tępi je w swych ogrodach mówiąc, że ropuchy wyjadają im owoce. Jest to oczywiście stwierdzenie całkowicie nieprawdziwe, ropuchy są w ogrodzie bardzo pożądanym lokatorem, ograniczającym ilość ślimaków, stonek ziemniaczanych, gąsienic i innych szkodników.
Wszystkie występujące w Polsce gatunki ropuch objęte są całkowitą ochroną.

Dr Hubert Zientek
Mgr Arkadiusz Prażmowski

Fauna flora,drób, gołębie, ptaki egzotyczne, kynologia, króliki, gryzonie, akwarystyka, wędkarstwo, terrarystyka, drób ozdobny, hodowla, psy, koty, ogłoszenia drobne, bażanty, agroturystyka, giełdy zwierząt
Artykuł ukazał się w numerze wrześniowym (09/2003) miesięcznika fauna&flora. Przedruk za zgodą wydawnictwa.


obecnie możliwość komentowania wyłączona zobacz komentarze


ZOBACZ TEŻ POZOSTAŁE ARTYKUŁY Z SERII "PŁAZY POLSKI".


Strona główna  Index zwierząt    Do góry

Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie zdjęć i tekstów tylko za zgodą autora strony. Copyright © by AurorA 1998-2012.

Strona powstała:  20 marca 2005.    Odsłon w serwisie: 4975   Wizyt na stronie:    On line: 8